wielki występ angielskiego dramatu od Kyd do Galsworthy był jego celem realizmu był nieograniczony. W jednej sztuce, Everyman, a może tylko w tej jednej, mamy dramat w granicach sztuki. . . . Ważne jest, aby dzieło sztuki było konsekwentne, aby artysta świadomie lub nieświadomie narysował okrąg, poza którym nie przekroczy: z jednej strony rzeczywiste życie jest zawsze materialne, z drugiej zaś abstrakcja z rzeczywistego życia jest warunkiem koniecznym do stworzenia dzieła sztuki.
—T. S. Eliot, „Four Elizabethan Dramatists”
dla T. S. Eliota wielkość everymana—najsłynniejszego średniowiecznego dramatu w języku angielskim i najlepszego przykładu sztuki moralnej—polega na jego całościowej wizji, na połączeniu potężnych wglądów duchowych i ludzkich ze „zwykłym dramatycznym zainteresowaniem.””Religijne i dramatyczne są nie tylko połączone”, twierdzi Eliot”, ale całkowicie połączone. Everyman to z jednej strony dusza ludzka w krańcach, a z drugiej każdy człowiek w jakiejkolwiek niebezpiecznej pozycji, z której zastanawiamy się, jak on ma zamiar uciec.”Udramatyzowana przypowieść lub alegoria Sądu Ostatecznego duszy, Everyman osiąga swoją siłę dzięki umiejętnościom, z którymi uosabia swoje abstrakcje w szczególności, aby osiągnąć uniwersalne. Everyman w związku z tym służy jako kluczowy prototyp westernu dramatu i kluczowy związek między dramatem klasycznym a niezwykłym rozkwitem dramatu renesansowego.
prawdopodobnie angielskie tłumaczenie holenderskiego dzieła Elckerlijk (lub Elckerlijk), opublikowanego w 1495 roku i przypisywanego Petrusowi Dorlandusowi, Everyman mógł również zostać zaadaptowany, wraz z holenderską sztuką, z wcześniejszego, obecnie zaginionego wspólnego źródła. Nie ma zapisów o prawdziwych przedstawieniach everymana, ale drukowane wersje sztuki, które pojawiły się po raz pierwszy w 1508 roku, były popularne w XVI wieku, nawet gdy dramaty religijne w Anglii stały się buntownicze podczas reformacji i zostały zakazane, gdy Elżbieta i objęła tron w 1558 roku. Mimo że sztuka moralności ma niewątpliwy wpływ na dramaty Elżbietańskie, Everyman zniknął z widoku. Dopiero w 1773 r. W 1901 roku stała się pierwszą średniowieczną sztuką, która odrodziła się w nowoczesnej produkcji. Wyreżyserowany przez Williama Poela zrewidowany Everyman był chwalony za „naiwną prostotę i bezkompromisową szczerość”, a sztuka stała się sensacją londyńskiego sezonu teatralnego. William Butler Yeats i George Bernard Shaw przyznali, że są pod wpływem udanej produkcji Poela. Po obejrzeniu go niemiecki reżyser Max Reinhardt zlecił austriackiemu dramaturgowi Hugo von Hofmannsthal napisanie Niemieckiej adaptacji Jedermann, która po raz pierwszy została wyprodukowana w Berlinie w 1911 roku i po debiucie w 1913 roku na Placu Katedralnym w Salzburgu, stała się częścią corocznego festiwalu w Salzburgu. ECHA everymana widoczne są w egzystencjalnych sztukach Jeana-Paula Sartre ’ a i Samuela Becketta oraz w ekspresjonistycznych dramatach Bertolta Brechta, a spektakl ten jest nadal wystawiany na całym świecie, co świadczy o jego zdolności do przekazywania potężnej wizji ludzkiej kondycji, która wykracza poza epokę i doktryny jej pochodzenia.
Everyman służy jako niezbędny tekst do zilustrowania ewolucji dramatu w Europie Zachodniej w okresie między epoką klasyczną a renesansem. Najbardziej uderzająca jest rola Kościoła chrześcijańskiego w powstrzymaniu klasycznej tradycji dramatycznej i w tworzeniu warunków do odrodzenia dramatu w średniowieczu. Liczba teatrów i przedstawień dramatu Rzymskiego osiągnęła wysoki punkt w IV wieku, zanim znacznie się zmniejszyła. Upadek dramatu do niemal wymarcia był spowodowany zarówno rozpadem Cesarstwa Rzymskiego, jak i sprzeciwem Bur-geoningowego Kościoła chrześcijańskiego wobec formy sztuki o wyraźnie pogańskich korzeniach. Teologowie traktowali dramat jako sztukę iluzjonistyczną połączoną z bałwochwalstwem, magią i diabłem. Władze kościelne aktywnie odradzały chrześcijanom udział w przedstawieniach, grożąc ekskomuniką dla każdego, kto poszedł do teatru, a nie do kościoła w święta. Aktorom zabroniono sakramentów, chyba że przewidzieli oni swój zawód. Ostatni odnotowany spektakl Dramatyczny w tradycji klasycznej miał miejsce w Rzymie w 549 r.i przez prawie pół tysiąclecia zorganizowane przedstawienia teatralne skutecznie zniknęły w Europie Zachodniej, z pozostałościami tradycji aktorskiej odpowiednio utrzymanej przez podróżujących artystów. Jak na ironię kościół, który odegrał tak decydującą rolę w zamykaniu teatrów i zatrzymywaniu literackiej tradycji dramatycznej, powrócił dramat do podobnych początkowych warunków poprzedzających pojawienie się dramatu formalnego w Grecji w VI wieku p. n. e. Ponieważ klasyczna komedia i tragedia wywodziły się z religijnych uroczystości i rytuałów, dramat Zachodni zostałby przywrócony w średniowieczu z porównywalnych fundamentów duchowych, aby służyć równoległym potrzebom religijnym. Pieśni antyfonalne, śpiewane odpowiedzi lub dialogi, jak ditiramb w greckim protodramie, zostały ostatecznie włączone do obchodów z kalendarza liturgicznego, takich jak Boże Narodzenie, Epifania i Wielkanoc. Krótkie sceny ilustracyjne rozwinęły się w celu ożywienia kultu dla zgromadzenia, które nie rozumiało łaciny, języka liturgicznego. Po raz pierwszy wystawiane w klasztorach i kościołach około X wieku, z duchownymi lub chórzystami jako aktorami, dramaty liturgiczne stały się w XIII wieku zbyt skomplikowane – z wieloma scenami, aktorami i efektami scenicznymi—dla właściwej inscenizacji we wnętrzach. Spektakle przeniesione na zewnątrz z nieklerykalnymi aktorami i świeckimi organizacjami, takimi jak Gildie handlowe produkujące vernacular mystery plays, dramaty biblijne przedstawiające sceny ze Starego i Nowego Testamentu; sztuki cudów, dramatyzujące wydarzenia z życia świętych; a moralność gra, odgrywając alegoryczną walkę duchową przeciętnej jednostki. Podobnie jak greckie przedstawienia na poddaszu, średniowieczny dramat wyewoluował więc z obrzędów religijnych, był wspierany przez bogatych obywateli lub organizacje, aby pełnić zarówno funkcję obywatelską, jak i religijną, i tak jak greckie przedstawienia chóralne na cześć Dionizosa zostały rozszerzone, aby odtwarzać historie wielu bogów i bohaterów, średniowieczny dramat stopniowo stał się bardziej zsekularyzowany poprzez włączenie do swoich przedstawień aspektów znanego życia oraz rozpoznawalnych sytuacji i postaci. Wcielone epizody z kalendarza liturgicznego zostały połączone w kompletne cykle sztuk biblijnych w coraz bardziej skomplikowanych przedstawieniach z realistycznymi efektami scenicznymi. Dramaty religijne stały się uniwersalnymi rozrywkami moralnymi łączącymi poważne cele dewocyjne i dydaktyczne z niską komiczną, często żartobliwą farsą. Do XV wieku dramat religijny ustanowił silną, solidną tradycję teatralną w Europie Zachodniej, która byłaby połączona z ponownym odkryciem klasycznej tradycji Dramatycznej w renesansie, aby stworzyć największą eksplozję dramatycznych osiągnięć w historii.
Everyman jest najbardziej znanym przykładem sztuki moralnej, późnorozwiniętego średniowiecznego gatunku dramatycznego, który jest niezbędnym pomostem między dramatem religijnym a świeckim. Jeśli misteryjne przedstawienia traktowały boskość jak objawioną w Biblii, a sztuki cudów, to święte, moralne sztuki traktowały za swój przedmiot duchowe zmagania reprezentatywnych i rozpoznawalnych mieszanych postaci ludzkich. Sztuki moralności, rozwijające się w latach 1400-1550, są dydaktycznymi alegoriami rozgrywającymi walkę występku z cnotą o opętanie ludzkiej duszy. Przykłady w języku angielskim to Pride of Life (OK. 1410), Zamek Perserverance (ok.1425) i Mankind (ok. 1475). Everyman jest właściwie nietypowy w formie ze względu na jej ograniczony zakres. Zamiast pokrywać pokusy całego życia, jak to czyni większość moralności, Everyman osiąga swoją jedność i intensywność, koncentrując się tylko na przygotowaniu do śmierci, na ostatnim akcie w historii zbawienia lub potępienia. Walka między występkiem a cnotą o posiadanie indywidualnej duszy kończy się na początku przedstawienia. Everyman jest potwierdzonym grzesznikiem, który ma być zaszokowany ponowną oceną swojego życia i wartości. Na początku przedstawienia Bóg, rozczarowany grzesznością rodzaju ludzkiego, w którym „każdy żyje według własnego upodobania”, ignorując ich nieunikniony koniec i cel na ziemi, ogłasza ostateczny rachunek. Rozkazuje śmierci przywołać everymana na ” pielgrzymkę, którą musi odbyć , / której w żaden sposób nie może uciec.”Everyman wita tę wiadomość z szeregiem psychologicznie wiarygodnych reakcji od niedowierzania, złudzeń i użalania się nad sobą do racjonalizacji, że nie może być tak źle, jak się boi, nawet próbując przekupić śmierć, aby „odroczyć tę sprawę do innego dnia.”Śmierć jest nieubłagana, ale zgadza się pozwolić Everymanowi zebrać, kogo może przekonać, aby towarzyszył mu w jego podróży do grobu.
po przegranej początkowej walce ze śmiercią, aby uniknąć rozrachunku, Everyman zostaje następnie zredukowany do bezradnej, odosobnionej rozpaczy, gdy jeden po drugim jego oczekiwani wierni i Niezłomni towarzysze—braterstwo, krewni i kuzyn—opuszczają go. Zmuszony zrezygnować z ludzkiego towarzystwa przyjaciół i krewnych w podróży, Everyman następnie zwraca się do swoich dóbr, które cenił przede wszystkim, za wsparcie. Przekonany, że pieniądze są wszechmocne, Everyman jest korygowany dobrami, który mówi, że miłość do niego jest „sprzeczna z miłością wieczną”:
Czas, w którym mi się powodzi.
moim warunkiem jest dusza człowieka do zabicia;
Jeśli uratuję jednego, tysiąc wyleję.
Weenest though that I will follow thee?
nie z tego świata, zaprawdę.
Jeśli materiał go zawiedzie, Everyman następnie zwraca się do jego cnotliwych osiągnięć na ziemi, do dobrych uczynków, który jest gotów mu towarzyszyć, ale jest ograniczony grzechami everymana, a pielgrzym jest wysyłany do siostry dobrych uczynków, Wiedzy, aby dowiedzieć się, co musi zrobić. W tym momencie w dramacie duchowa podróż everymana zmusiła go do spojrzenia od zewnętrznego wsparcia do zasobów wewnętrznych. Wiedza dostarcza klucza do zbawienia Everyman, prowadząc go do spowiedzi i Pokuty, która uwalnia dobre uczynki, aby towarzyszyć mu do jego rozliczenia. Spektakl uosabia zatem istotną doktrynę chrześcijańską – że życie człowieka na ziemi jest ulotne i zwodnicze, że wszyscy muszą stawić czoła śmierci w pojedynkę, a dobre uczynki są bezwartościowe bez samowiedzy, wiary, skruchy i rozgrzeszenia-w zrozumiałych ludzkich kategoriach, które zachęcają do identyfikacji publiczności. Przekaz spektaklu nie jest przekazywany poprzez bezpośrednie stwierdzenie, ale w interakcji psychologicznie zrozumiałego everymana z personifikowanymi i powiększonymi abstrakcjami, które podkreślają uniwersalne znaczenie.
już nie niechętnie i rozpaczliwie, z odnowioną wiarą i zrozumieniem siebie, Everyman czuje się teraz pocieszony i pewny siebie, aby podjąć swoją podróż, przywołując piękno, siłę, dyskrecję i pięć Rozumów, aby dołączyć do dobrych uczynków jako jego towarzysze. Doktrynalnie wydaje się, że sztuka doszła do pewnego moralnego wniosku. Everyman nie jest już oszukany co do świata czy samego siebie i jest teraz gotowy zmierzyć się ze swoim ostatecznym rozrachunkiem wspomaganym przez godnych towarzyszy. Spektakl przynosi jednak zaskakujące dramatyczne odwrócenie. Towarzysze, na których Everyman liczył jeden po drugim odpadają, gdy zbliża się coraz bliżej końca swojej podróży do grobu. Alegoria przedstawia tu całe życie w miniaturze, w którym istotne atrybuty człowieka zostają ostatecznie pokonane przez czas na życiowej drodze: piękno młodości zanika, Siła męskości słabnie, ostrość umysłu w dojrzałości maleje, a zmysły starości zawodzą. W zgrabnej, strukturalnej równoległości, wymówkom braterstwa, krewnych, kuzynów i Dóbr, które nie towarzyszą Everymanowi w jego podróży, towarzyszą żale piękna, siły, dyskrecji i pięciu Rozumów za to, że nie dopełnił epoki pielgrzyma. Po raz kolejny Everyman zostaje pozbawiony wsparcia, by stawić czoła samej śmierci, zmuszony do porzucenia swojej zależności nie tylko od zewnętrznych czynników życia, ale także od wewnętrznych zdolności i atrybutów. Everyman dociera do egzystencjalnej chwili strasznej izolacji, która skłania go do wołania: „o Jezu, pomóż! Wszyscy mnie opuścili.”Ale on pociesza się dobrymi uczynkami, który tylko z nim zostanie do końca:
wszystkie ziemskie rzeczy są tylko marnością:
piękno, siła i roztropność czynią człowieka opuszczonym,
głupich przyjaciół i krewnych, że piękne przemówienie—
wszyscy uciekają, oprócz dobrych uczynków, i to jestem ja.
. .
nie bój się, będę mówił za Ciebie.
dobre uczynki sprawią, że Everyman zbawi, a pielgrzym szukający Bożego Miłosierdzia zostanie ukazany pogrążony w grobie. Słychać Anioła witającego jego duszę w niebiańskiej nagrodzie:
teraz wejdziesz do sfery niebieskiej, do której wszyscy przybędziecie, którzy dobrze żyją przed dniem zagłady.
Everyman przekształca teologiczną doktrynę odzyskania i odkupienia duszy w serię uderzająco dramatycznych konfliktów, z których każdy popycha każdego człowieka do lepszego zrozumienia świata i siebie samego. To, co odróżnia everymana od innych sztuk moralnych, w których występek i Cnota walczą o posiadanie duszy człowieka, to to, że siły, które zasadniczo dzielą everymana i zagrażają jego zbawieniu, znajdują się w nim, uosobione zarówno w zewnętrznych aspektach życia człowieka, jak i jego wrodzonych atrybutach. Spektakl przenosi publiczność głęboko w moralną i psychologiczną arenę, która w coraz większym stopniu będzie kształtować Teatr, w miarę jak dramat religijny ustępuje miejsca świeckiemu. Alegoria dramatyczna ma być ubrana w kostiumy i cechy szczególne i indywidualne. Warto zauważyć, że Everyman stawia przeciętnego, reprezentacyjnego człowieka w centrum uwagi po raz pierwszy w historii teatru i uważa jego samowiedzę i zbawienie za jego główną kwestię. Ani boskość, ani paragon, Everyman staje się rozpoznawalny dla każdego członka publiczności-zarówno szlachetnego, jak i chłopskiego-a realizm psychologiczny, nawet w alegorii rywalizujących abstrakcji, stanowi potężny debiut teatralny. Everyman udowadnia tryumfalnie, że cierpienia kogoś takiego jak reszta z nas mogą angażować nas emocjonalnie i intelektualnie, jednocześnie dostarczając kluczowej lekcji o tym, jak można skutecznie łączyć realne, symboliczne i wgląd w ludzką naturę i ludzką egzystencję—kluczowe elementy wszystkich dramatów.
