„Ave Caesar morituri te salutant!”(„Hail, Emperor, those who are about to die salute You”) – jest to pozdrowienie, które gladiatorzy mieli skierować do cesarza przed rozpoczęciem walki. Ale czy gladiator naprawdę wyszedł na arenę i wypowiedział słowa?
w rzeczywistości wezwanie to dotyczyło tylko jednorazowego wydarzenia-naumachia – które zostało zorganizowane w 52 n. e.na rozkaz cesarza Klaudiusza w wodach przeznaczonych do odwadniania Jeziora Fucinus. Starożytne źródła nie wspominają o innych grach, w których gladiatorzy zwracali się do cesarza tymi słowami.
Ta historia jest relacjonowana przez Suetoniusa. Floty” Rhodesian „i” Sicilian ” miały walczyć ze sobą (każda składała się z dwunastu lub pięćdziesięciu trzeciorzędnych okrętów). Przed rozpoczęciem starcia bojownicy (naumachiarii) wypowiedzieli wspomniane wyżej słowa, na które Klaudiusz miał odpowiedzieć „aut non” (lub nie). Skazańcy zrozumieli, że cesarz ich ułaskawił i odmówili walki. Klaudiusz długo zastanawiał się, czy nie powinni zostać zabici (pretorianie uzbrojeni w katapulty i balistyki zostali umieszczeni wokół „pola bitwy”), ale ostatecznie udało mu się przekonać ich do walki.
w niezmienionej formie historia powtarza się w „historii rzymskiej” Kasjusza Dio. Wcześniej niż oba, Tacyt opisuje w swoim „Annales” naumachia nad jeziorem Fucinus, ale słowa te nie są wymienione.
należy zauważyć, że teoria użycia tego zwrotu jest niekorzystna przede wszystkim dlatego, że każdy z wojowników chciał zdobyć największą sławę i dominację, co gwarantowało Kult społeczeństwa i zwiększało szansę odzyskania wolności. Gladiator miał otrzymać wolność na podstawie decyzji właściciela lub cesarza, ale nie zdarzało się to często. Wyzwolony wojownik otrzymał drewniany miecz (rudis), symbolizujący koniec życia gladiatora i początek wolnego życia.