cechy geomorfologiczne
© MinutePhysics (partner wydawnictwa Britannica)Zobacz wszystkie filmy do tego artykułu
tereny górskie mają pewne cechy jednoczące. Takie tereny mają wyższe wzniesienia niż okoliczne tereny. Ponadto w pasach i pasmach górskich występuje duża ulga. Poszczególne góry, pasma górskie i pasy górskie, które powstały w wyniku różnych procesów tektonicznych, jednak często charakteryzują się różnymi cechami.
Ray Atkeson / Encyclopædia Britannica, Inc.
Łańcuchy aktywnych wulkanów, takie jak te występujące na łukach wyspowych, są zwykle oznaczone pojedynczymi wysokimi górami oddzielonymi dużymi połaciami niskiej i łagodnej topografii. W niektórych łańcuchach, a mianowicie tych związanych z „gorącymi punktami” (patrz poniżej), aktywne są tylko wulkany na jednym końcu łańcucha. W ten sposób te wulkany stoją wysoko, ale wraz ze wzrostem odległości od nich erozja zmniejszyła rozmiary struktur wulkanicznych w coraz większym stopniu.
składanie się warstw skał osadowych o grubościach od setek metrów do kilku kilometrów często pozostawia długie równoległe grzbiety i doliny zwane pasami fałdowymi, jak np. w prowincji Valley and Ridge of Pennsylvania we wschodnich Stanach Zjednoczonych. Bardziej odporne skały tworzą grzbiety, a doliny są podkładane przez słabsze. Te pasy fałdowe zwykle obejmują segmenty, w których warstwy starszych skał zostały wepchnięte lub wypchnięte w górę i nad młodszymi skałami. Takie segmenty są znane jako pasy fałdowe i wzdłużne. Typowo ich topografia nie jest tak regularna, jak tam, gdzie najważniejszym procesem jest fałdowanie, ale zazwyczaj dominują w niej równoległe grzbiety odpornych skał przedzielone dolinami słabszych skał, jak we wschodniej flance Kanadyjskich Gór Skalistych lub w górach Jurajskich Francji i Szwajcarii.
Większość pasów fałdowych i wzdłużnych jest ograniczona z jednej strony lub leży równolegle do pasa lub terenu skał krystalicznych. Są to skały metamorficzne i magmowe, które w większości przypadków krzepną na głębokości kilku kilometrów lub więcej i są bardziej odporne na erozję niż osadzające się na nich skały osadowe. Te krystaliczne tereny zazwyczaj zawierają najwyższe szczyty w dowolnym pasie górskim i obejmują najwyższy pas na świecie, Himalaje, który został utworzony przez wepchnięcie skał krystalicznych w górę na powierzchnię ziemi. Wielkie wzniesienia występują ze względu na odporność skał na erozję i dlatego, że tempo dalszego wznoszenia jest najwyższe na tych terenach. Topografia rzadko jest tak regularnie zorientowana jak w pasach fałdowych i wzdłużnych.
w niektórych obszarach bloki lub izolowane masy skał zostały wyniesione w stosunku do sąsiednich obszarów, tworząc góry lub pasma bloków. W niektórych miejscach zakresy uskoków blokowych o ogólnej wspólnej orientacji łączą się w celu określenia pasa górskiego lub łańcucha, ale w innych zakresy mogą być izolowane.
uskok blokowy może wystąpić, gdy bloki są pchane lub pchane przez sąsiednie doliny, jak miało to miejsce w Górach Skalistych Kolorado, Wyoming i Utah w zachodnich Stanach Zjednoczonych lub jak obecnie występuje w Tien Shan, zakres wschód–zachód w zachodnich Chinach i Azji Środkowej. W obrębie poszczególnych pasm, które mają zwykle kilkaset kilometrów długości i kilkadziesiąt kilometrów szerokości, wyrastają Zwykle skały krystaliczne. Na dużą skalę istnieje wyraźna orientacja takich zakresów, ale w ich obrębie formy lądowe są bardziej kontrolowane przez zmiany erozji niż przez procesy tektoniczne.
uskok blokowy występuje również tam, gdzie bloki są rozsuwane, powodując osiadanie doliny pośredniej między rozbieżnymi blokami. W tym przypadku tworzą się naprzemienne baseny i zakresy. Kotliny w końcu wypełniają się osadami, a pasma—zazwyczaj o długości kilkudziesięciu kilometrów i szerokości od kilku do 20-30 kilometrów—często przechylają się, ze stromą ulgą z jednej strony i łagodnym nachyleniem z drugiej. Jednorodność łagodnie nachylonego zbocza zawdzięcza swoje istnienie długim okresom erozji i osadzania się przed przechyleniem, czasami z ograniczeniem odpornych strumieni lawy na tej powierzchni przed przechyleniem i uskokiem. Zarówno Tetony w Wyoming, jak i Sierra Nevada w Kalifornii zostały utworzone przez bloki pochylone w kierunku wschodnim; Duże uskoki pozwoliły blokom na ich wschodnich zboczach spaść stromo w dół o kilka tysięcy metrów, tworząc tym samym strome Wschodnie zbocza.
w niektórych obszarach, pojedynczy blok lub wąska Strefa bloków ustąpiła między sąsiednimi blokami lub płaskowyżami, które rozeszły się, tworząc między nimi szczelinową dolinę. Góry o stromych zboczach wewnętrznych i łagodnych zboczach zewnętrznych często tworzą się na obrzeżach dolin szczelinowych. Rzadziej duże obszary, które są rozsunięte i ustępują, pozostawiają między nimi podwyższony blok o stromych zboczach po obu stronach. Przykładem takiej struktury, zwanej Horstem, jest Ruwenzori we wschodniej Afryce.
wreszcie, w niektórych obszarach, w tym tych, które kiedyś były płaskowyżami lub szerokimi regionami wyżynnymi, erozja pozostawiła to, co znane jest jako góry szczątkowe. Wiele takich gór jest izolowanych i nie jest częścią żadnego zauważalnego łańcucha, jak na przykład Mount Katahdin w Maine w północno-wschodnich Stanach Zjednoczonych. Niektóre całe łańcuchy (np. Appalachów w Ameryce Północnej lub Uralu w Rosji), które powstały setki milionów lat temu, pozostają pomimo długiej historii erozji. Większość łańcuchów szczątkowych i poszczególnych gór charakteryzuje się niskimi wzniesieniami; jednak w zależności od stopnia niedawnej erozji może istnieć zarówno łagodna, jak i stroma ulga.